Nieuws

Op 14 november hoopt handbalscheidsrechter Jo Nüsser de gezegende leeftijd van 78 jaar te bereiken. Tot voor kort was hij, vader van handballer en huidig BFC-trainer Harold, echtgenoot van oud-DVO-speelster Rosemarie Pörteners en opa van Larissa en Chiara nog op de Limburgse velden actief als solo-scheidsrechter. Op 14 mei blies hij zijn laatste deuntje als arbiter. Met het kampioensduel in de hoofdklasse dames tussen LimMid en Noav kwam er een definitief einde aan een meer dan imposante loopbaan. Fysiek ongemak heeft hij jarenlang op de tweede plaats gezet, nu is de koek op. Heel wat anders dan de vele jaren voor de eeuwwisseling toen hij als internationaal scheidsrechter naar alle uithoeken van de wereld vloog om topwedstrijden tot een goed einde te brengen.

Nüsser kreeg het handbalmicrobe te pakken toen hij ergens in de jaren zestig bij Sittardia – als linkspoot – een aardig balletje kon gooien. Hij lag steeds overhoop met oneerlijke arbitrage, waarop hij na fel aandringen besloot zelf de scheidsrechtersfluit te gaan hanteren. Op 29 november 1963 behaalde hij zijn scheidsrechtersdiploma.

  

Internationaal scheidsrechter

58 seizoenen floot hij voor begin- en eindsignaal, voor vrije worpen, voor cirkel, voor ‘corner’, voor tijdstraf. 1392 competitiewedstrijden in Nederland, exclusief de vele toernooien. Werd op 25 november 1974 internationaal scheidsrechter (IHF-badge) waarvoor hij een kwart eeuw later - drie jaar na het einde van zijn internationale carrière - op 28 december 1998 een IHF-onderscheiding ontving. 22 jaar actief in de internationale handbalwereld! Voor velen een droom. Zeker de huidige generatie vaderlandse arbiters is jaloers op de prestaties van de Sittardse fluitist.

                  

Stap voor stap zette hij koers naar de wereldtop. Dat ging niet allemaal zonder slag of stoot. Veel jaloerse blikken, veel irritaties, veel afgunst. Nüsser liet zich niet uit het veld slaan. In zijn eigen archief hield hij alles van begin tot het einde bij. We kijken over de schouder mee.

Topcollega’s

In die tijd kende het Nederlandse handbal nog heel wat internationaal gewaardeerde arbiters die tot ver over de landsgrenzen wedstrijden op hoog niveau floten. Het lijkt inmiddels eeuwen geleden dat ons land nog zoveel scheidsrechters in het internationale tophandbal leverde. Illustere namen van weleer: naast Jo Nüsser denken we onder meer aan Peter Haak, Han Dokters, Peter Brussel, Wim Struik, Ferry van der Helm, Anton van Dongen, Monique Alsemgeest, Henny Karsenbarg, Belinda van de Leijgraaf, Karel Bakker, Sjaak van Loon z.g., Rini Zandvliet, Wim Wang, Jan Hijmans z.g., Carla van Dijk, Yvonne Wijtenburg, Kees Wiebrands z.g., Han van Delft z.g., Hennie Koppe, Loek Kielhorn z.g., Gerard Houtbraken z.g. en Gerrit van den Ham. Gelouterde fluitisten die het op internationaal niveau behoorlijk ver hebben geschopt.

In oktober 1983 was er plots wat reuring in het vaderlandse handbalwereldje. Scheidsrechter Gerard Houtbraken en koppel van het jaar, Wim Wang/Jan Heijmans kregen bonje met de bondsofficials: zij waren het niet eens met het beleid dat gevoerd werd.  

           

            Jo Nüsser (links) en Wim Struik worden voorgesteld aan het publiek, foto privé

In het maandblad HANDBAL (44e jaargang nummer 3) lezen we op pagina 11 en 12: “Het koppel Jo Nüsser/Henny Koppe heeft op basis van enkele oefenwedstrijden een ticket naar de Spelen van Los Angeles gekregen. Zonder beiden persoonlijk aan te vallen lijkt ons dat een belachelijke zaak,” tekent de redactie in het verhaal op.  

De versie van Nüsser mag er ook zijn: “Tijdens dat B-WK 1983 in eigen land werd ik diep in de nacht uitgenodigd om naar Hotel ‘Oud Londen’ te komen om daar in gesprek te gaan met de Noorse voorzitter Carl Wang van de RSK – Regel- und Schiedsrichter Kommission van de IHF – en Loek Kielhorn. Daar kreeg ik te horen dat ik moest stoppen met fluiten met Gerard Houtbraken en verder moest gaan met Henny Koppe. Wij zouden voor de nominatie voor de Spelen in 1984 in LA in Hongarije, samen met 12 andere koppels, twee gemakkelijke wedstrijden voor onze uitverkiezing fluiten. Er kon feitelijk niks meer mis gaan richting de Spelen.”

Jaloerse blikken

Toen werd er nog meer met jaloerse blikken naar een duo gekeken als dat weer eens naar de Europese velden reisde. Afgunst was niemand in dat kleine handbalwereldje vreemd. Loek Kielhorn, bestuurslid NHV en dus ook actief binnen de IHF, was vaak de gebeten hond. Hij stelde Jo Nüsser ook aan als voorzitter van de Werkgroep Scheidsrechters, met als doel Gerard Houtbraken ‘beentje te lichten’. Houtbraken en Nüsser waren eerder al voorbestemd om naar de Spelen in Los Angeles te gaan, maar plots werd Hennie Koppe dus ‘gekoppeld’ aan de Limburgse arbiter. In de wandelgangen heette het toen dat “Houtbraken moeilijk vrij kon krijgen voor een langere periode bij zijn werkgever.” De waarheid moest elders worden gezocht.

Kort daarop meldde Houtbraken dat hij van werkgever was veranderd en nu wel de kans had richting de westkust van de Verenigde Staten te gaan. Nüsser meldde dat in zijn commissie en gaf aan toch liever met Houtbraken te willen afreizen. Daar waren Kielhorn en zijn secondant Van der Ham het niet mee eens: gezichtsverlies bij de IHF! Nüsser werd te verstaan gegeven dat hij toch met Koppe aan de bak moest. Koos hij voor Houtbraken dan kon de Limburger zijn carrière vergeten. Dit alles speelde zich af na het WK voor mannen in eigen land, ergens begin april 1983.

Op 30 april hoorden Nüsser en Houtbraken van IHF-official Grinbergas in Minsk waar het koppel met de EHF-finale afscheid van elkaar nam, dat Nüsser met zijn nieuwe koppelgenoot al geselecteerd was voor de Spelen in 1984. En dat na het fluiten van twee oefenduels! In de pers werd gewag gemaakt van het feit ‘dat de beste scheidsrechter van Nederland was afgevoerd!’

Enquêtes

Gemor ook intussen bij het topkoppel Wang en Heijmans dat het ook vreemd vond dat een nog niet bestaand koppel als eerste op de internationale IHF-lijst werd geplaatst. Anonieme enquêtes volgden. Vragen op aansluitende bijeenkomsten werden, volgens berichten, niet naar waarheid beantwoord. Ter illustratie: het koppel Nüsser/Koppe werd op 1 oktober aangewezen om een Europees duel in Neerpelt te fluiten. Door omstandigheden moest Koppe afzeggen. Normaliter gaat dan een ander Nederlands koppel richting België. Nu werd Nüsser tijdelijk gekoppeld aan plaatsgenoot Thieu Helwegen. Opnieuw deed dit akkefietje stof opwaaien.

Lekke banden

Samen met zijn eerste fluit-partner, Jacques Delbressine – 92 inmiddels – kreeg men begin jaren tachtig de vraag om in de Waalse regio een ‘duel der giganten’ te komen leiden. “De Belgische scheidsrechters waren in staking,” heette het. “Seraing tegen Mechelen,” herinnert Nüsser zich nog. “Die wedstrijd, in de buitenlucht op een schoolplein, verliep prima, totdat Seraing op achterstand kwam. De Waalse coach begon wat stampij te maken, kreeg de rode kaart maar wilde niet vertrekken. Hij sprak in het Frans: ‘Dit is mijn land en hier blijf ik staan!’ Maar het ergste moest nog komen. Tijdens de rust – we zaten in een klaslokaal – kwam de voorzitter van de Belgische Handbal Bond naar ons toe en zegt dat hier nog nooit een Vlaamse club heeft gewonnen! Nou, dat hebben we een half uur later geweten: onder politiebegeleiding naar de auto maar die stond op vier lege banden!”

Anekdotes volgen elkaar op, teveel om op te noemen. Nooit het belangrijkste attribuut, de fluit, vergeten? “Niet de fluit maar ik had een keer geen scheidsrechtersbroek in de tas gedaan. Dan moet je wat improviseren!” Streng en rechtvaardig, zo oogde Nüsser op het veld. Spelen en laten spelen. In zijn gehele loopbaan trok hij vier keer de rode kaart. Er zijn scheidsrechters heden ten dage die dat aantal met enige trots in één wedstrijd kunnen overleggen. Op zijn netvlies staat nog het meest indrukwekkende duel dat hij ooit mocht leiden: twee Spaanse ploegen in de Europa Cup, TEKA Santander tegen Barcelona met een Cruijffiaanse eindstand: 14-14. “Natuurlijk zaten er ook vervelende duels tussen. Recent floot ik nog de mannen van Gemini 2 uit Voerendaal tegen Rapiditas. Wil ik niet veel meer over zeggen, wil het netjes houden. De coach daagde mij uit met de woorden: ‘Kom maar op, ik ben niet bang voor je!’ Maar ik wilde geen strafzaak meer.”

Loopbaan

Hoe zijn echtgenote Rosemarie al die jaren met een toparbiter beleefde? “Zij speelde tijdens die eerste periode zelf ook in de eredivisie, bij DVO Sittard. Zij was dus ook veel onderweg. Nadat ze stopte met actief handbal, wende ze snel aan mijn afwezigheid,” glimlacht hij. “Een keer is ze mee geweest, met het vliegtuig, naar een wedstrijd in het buitenland. Toen we weer thuis waren merkte ze droogjes op: ‘Is dat altijd zo gezellig?’ Zo had ik het nog nooit bekeken.”

14 mei 2022, 1392 competitie- en 222 internationale duels verder kwam er een einde aan een markante loopbaan als arbiter. Nüsser heeft zich door alle tralala rondom zijn keuze voor koppelfluiten nooit laten beïnvloeden. Met vijf collega’s ging hij op pad. Ze waren graag geziene gasten in binnen- en buitenland.

Tapie en de kostuums

Met Jacques Delbressine uit Echt vormde hij tussen 1970 en 1973 een koppel. Karel Bakker (1974-1980), Gerard Houtbraken (1980-1985), Henny Koppe (1983-1985) en Wim Struik (1985-1995) waren zijn fluitmaatjes. Zelfs een poging tot ‘omkoping’ door de dubieuze Franse voorzitter van Marseille van de voetbal- en handbaltak, Bernard Tapie, bij een EC-duel in Parijs, werd door Nüsser en Struik als een aparte ervaring beschouwd. "Bij aankomst op het vliegveld vroeg Tapie aan Struik of ik mij kon omkleden in de auto. Struik gaf hem te verstaan dat we eerst naar het hotel wilden. Dit viel niet in goede aarde, Tapie tegen spreken mocht niet. In het hotel was ook de beoordelaar uit Zwitserland. Tapie maakte ons en de beoordelaar duidelijk: morgen vroeg om 10:00 uur bij de receptie van het hotel. Wij kregen een maatkostuum aangemeten, de beoordelaar een golfkostuum. Daarna gingen we naar Crazy Horse, iedereen kreeg een fles champagne. De volgende morgen om 10:00 uur waren wij bij de receptie maar de beoordelaar was spoorloos. Later, in de hal, kwam hij alsnog: hij was nog op stap geweest met twee Zwitserse bankdirecteuren. Dus hij geen golfpak!"

Nüsser overlegt tussendoor een staat van dienst om ‘U’ tegen te zeggen:

In de nadagen van zijn imposante carrière floot Nüsser de laatste jaren nog in de Limburgse hoofdklasse. Gedegen, als een soort veldheer. Baas boven baas. Van op afstand hield hij alles en iedereen in de gaten. “Bij hem hoefde je niks te flikken, want hij fluit met z’n ogen,” was meermaals bij spelers en speelsters na afloop te horen. Natuurlijk miste hij wel eens een cirkeldoelpunt of ging de ‘touch’ van de keeper aan zijn waarneming voorbij tussen al dat jonger volk. Niemand zei of durfde iets te zeggen. Blikken konden immers doden!

      

Wim Wang (links) en Jan Heijmans (rechts) bekijken de ‘ravage’ die Geleense fans in de derby tegen Sittardia veroorzaakt hebben / foto Maandbal HANDBAL

Na zijn actieve carrière als scheidsrechter kwam Nüsser ook in tal van commissies terecht waar hij zijn ervaring kon delen. Hij was onder meer lid van de scheidsrechters commissie Limburg (A.S.C.), voorzitter van de bondsscheidsrechters van NHV (B.S.C.) en van de Werkgroep scheidsrechters in Limburg. Tot aan de opheffing van de Afdeling Limburg was hij lid van het afdelingsbestuur.

In december 2019, de dag waarop zijn kleindochter Larissa met Oranje wereldkampioen in Japan werd in die spectaculaire finale tegen Spanje – 30-29, laatste seconden benutte pingel Loïs Abbingh – zat de hele familie voor de buis. Behalve Jo: hij leidde, op bescheiden niveau, rond dat tijdstip een wedstrijdje tussen NOAV 3 en Margraten 2.

Bron: Frits Feuler

cover Jo Nüsser deelt een tijdstraf uit

foto Rob Creemers