Nieuws

Door Frits Feuler – Het was zo’n zaterdag waarop je lang naar had uitgekeken: zaterdag 14 december 1997. Op zich een doodnormale zaterdag voor iedereen, echter niet voor mij. Met een smoes over een bijscholing voor het vak Duits in Berlijn kreeg ik enkele dagen vrijaf op school om - stiekem - het finaleweekeinde van het 13e WK vrouwen 1997 in Duitsland van nabij mee te maken. Dat getal 13 zou later een wrange betekenis krijgen.

Donderdagmiddag snel in de auto voor bijna 600 kilometer richting de Duitse hoofdstad. Bondscoach Bert Bouwer was er met zijn ‘Meiden met een missie’ als aandachtig toeschouwer, als verre voorbereiding op het EK dat een jaar later in Nederland zou plaats vinden. Irina Pusic speelde er met, toen nog, Kroatië. Vrijdag de duels om plek 5 tot en met 8, ook mooi. Maar die zaterdag zou diepe sporen nalaten: als verslaggever – nee, geen journalist, meer een ‘hobby-journalist’ – nam ik plaats op de perstribune, klaar voor twee heerlijke duels in de halve finale. Wat voor mij begon als een leuk weekeinde Berlijn, werd een weekeinde om nooit meet te vergeten.

Het werd in alle opzichten een lugubere avond, waarbij niet alleen het Limburgs Dagblad om verslag vroeg, maar ook het Rotterdamse Algemeen Dagblad. Het toernooi zou de geschiedenis ingaan vanwege een tragisch incident op de tribune tijdens het tweede duel in de halve finale tussen Denemarken en Rusland (32-22). Eerder schakelde Noorwegen het gastland uit (25-23) en mocht zich de eerste finalist noemen. Bij ieder WK en ook EK waarbij ik naderhand aanwezig was, komen die beelden weer boven. Zo ook in 2017, toen het WK opnieuw in Duitsland plaats vond. De organisatie in bijvoorbeeld Hamburg was helemaal op top: geen muis erin zonder een grondige check. Diezelfde beveiliging bij het WK mannen in 2019 en EK 2024 bij de mannen, met name in en rond de Lanxess Arena in Keulen. 

Wat was er gebeurd? Mijn persoonlijk archief biedt uitkomst. Een terugblik….

Op de tribune met bijna 8.000 fans in de Max Schmeling Halle – deels op voormalige West-Duitse bodem, het andere deel aan de Oost-Duitse kant met de middellijn precies op de plek van de afgebroken Berlijnse Muur - brak in een van de vier hoeken een gevecht uit tussen een Duitse en een Deense fan. En dat onder de stellage van de Deense televisie-camara's, waar de regie juist op die plek ook hun studio had ingericht. Die ruzie escaleerde enorm waarop een Duitser een mes pakte en de eerste Deen neerstak. Een landgenoot van de Deense supporter probeerde tussenbeide te komen maar werd zelf ook slachtoffer van de verwarde en stomdronken man. De beide Denen stierven ter plekke, de dader – Jürgen S., 48 jaar uit Kreuzberg - Berlijn, werd snel overmeesterd en afgevoerd. De verklaring: de dader gaf later zijn daad toe, die steekpartij had hij gepleegd onder invloed van flink wat alcohol. De volgende dag, na intensieve verhoren, droeg de politie de verdachte voor aan de rechter voor een arrestatiebevel wegens doodslag. Volgens rechercheurs beweerde de messentrekker zich niets te herinneren van het misdrijf en beschreef hij zichzelf als een ‘gewoontedrinker’. De politie onderzocht de werkloze man, die een teruggetrokken leven leidde in een saai appartementencomplex in een probleemwijk als Kreuzberg, al eerder wegens fraude, dwang, diefstal en mishandeling. Sportfunctionarissen en politici reageerden met afschuw en verdriet op de dood van de twee Denen. "We moeten helaas erkennen dat we de veiligheid niet konden garanderen", aldus toenmalig voorzitter van de Duitse Handbal Bond, Bernd Steinhauser. "We hebben alles gedaan wat we konden, maar het was niet genoeg."

DE AANLEIDING

De Djuitser zou zich, kort na 19:00 uur, via de bovenste reling tussen de Deense fans hebben geduwd, kreeg het vervolgens aan de stok met Claus-Michael W.N (34), stak hem onverwachts tweemaal en verwondde hem fataal in zijn nek. Henning B.L. (39) sprong tussenbeide, gooide de Duitser op de grond maar werd vervolgens ook viermaal in zijn nek, bovenarmen en nek gestoken door de doldrieste man. Fatale steken. Kort daarop greep de politie niet al te zachtzinnig in, maar alle andere hulp voor de twee Denen kwam te laat. De gruwelijke gebeurtenis bleef tot dan grotendeels onopgemerkt in de arena. Maar ineens waren er die grote zwarte doeken in die hoek waar zich al die heftige taferelen hadden afgespeeld. Aan een dubbele moord dacht niemand. Het was gissen naar wat zich daar tijdens de wedstrijd afspeelde. Bedrijvigheid alom. Hulpverleners die immens dapper vochten voor het leven van twee Denen, het mocht niet baten. Pas toen de aanwezige artsen via de luidsprekers om hulp werden gevraagd, ontstond er onrust onder de toeschouwers. De Deense teamarts assisteerde de hulpverleners bij hun reddingspogingen. Eén slachtoffer werd vanaf de zijlijn, achter de tafels van de journalisten, door de hal gedragen, terwijl de wedstrijd Denemarken-Rusland doorging. Nog gaf dit bij niemand in de immense hal en perstribune aanleiding om aan iets heel ernstigs te denken, verre van dat. Pas veel later drong de ernst van de situatie beetje bij beetje door. Ook in de perszaal ineens een heel gedoe.

Totdat de organisatie ruim anderhalf uur later met een eerste verklaring kwam. De journalisten ter plekke tikten enorme verhalen de wereld in, zo ongeveer elk kwartier kwam er wel een update. De echte journalisten – u kent ze vast wel - probeerden fans allerlei manieren teksten te ontfutselen over het gebeurde, of ze iets gezien hadden. Fotografen speurden naar hét plaatje. Bizar allemaal. Vooralsnog zag ik alleen foto’s van huilende fans voorbij komen, ongeloof op al die bange gezichten. Foto's van elkaar troostende supporters die voor deze moordpartijen niet naar het handbal in Berlijn waren afgereisd. Na verhoor door de politie werd een psycholoog van het Deense consulaat toegewezen aan de familieleden en kennissen van de slachtoffers, terwijl enkele nietsvermoedende fans na de wedstrijd feestvierden in nabijgelegen pubs. Onwetend wat zich kort daarvoor binnen had afgespeeld.

EMOTIES

Het duurde tot lang na middernacht voordat de eerste emoties weg waren geëbd. Buiten de arena dromden groepjes fans bij elkaar in het donker, de sfeer was angstaanjagend. Bovendien: het was een gure zaterdagavond. Centrale vraag: hoe kon iemand zoals Jürgen S. met een zakmes langs de security zijn gekomen? De Deutsche Gründlichkeit – zoiets verwacht je toch niet bij een mooie sport als handbal - had hier dus gefaald. Een behoorlijke smet voor de organisatie die het ene na het andere persbericht op de faxen gooide richting de nationale en internationale persbureaus stuurde en op papier achterliet in de perszaal.

De finales op zondag werden qua beveiliging heel anders: ruim voor de ingang moesten niet alleen de fans door een driedubbel cordon van beveiligers, maar ontkwam je ook als ‘hobby journalist’ niet aan een héél grondig onderzoek. Alle speelsters van de vier ploegen droegen rouwbanden, huilende fans legden bloemen neer voor de arena en op de plaats van de aanval. Handbal was even niet belangrijk.

Voor de volledigheid: Denemarken won in de finale van Noorwegen (33-22), Duitsland pakte brons ten koste van Rusland: 27-25. De winnende Deense bondscoach Ulrik Wilbek uitte na afloop scherpe kritiek op de veiligheidsmaatregelen in Berlijn. "De beveiliging hier is een schandaal. Elke toeschouwer kan de speelsters zomaar benaderen en zelfs de kleedkamers binnenlopen."

Twee maanden eerder ook een incident met Scandinavische fans die gewond raakte tijdens een WK-kwalificatiewedstrijd in Athene. Griekse fans zaten hogerop op de tribunes en bestookten de Denen met raketten, appels en scheermesjes. Tot die ene zwarte zaterdag in Berlijn.....

cover De Max Schmeling Halle in Berlijn

foto's archief HSP / Max Schmeling Halle